HISTORIA

Obszar Jury stanowi kolebkę ludzkości na ziemiach polskich. W jaskiniach okolic Ojcowa odkryto najstarsze znane współczesnej nauce szczątki ludzkie na terenie Polski. Korzystne warunki jakie dawała pofałdowana rzeźba terenu oraz mnogość schronisk i jaskiń, gdzie ludzie pierwotni mogli zamieszkiwać sprawiło, że wkrótce skalne schroniska zaludniły się gromadami ludzkimi. Niemały wpływ na to miało występowanie pod dostatkiem głównego surowca - krzemienia.

Zmniejszenie atrakcyjności tego regionu dał się zauważyć w epoce brązu. Wówczas siedziby ludzkie zostały przeniesione zwykle w okolice żyznych gleb i dostępu do wody. Najkorzystniejsze warunki znaleziono tu poza głównym, bezwodnym grzbietem Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - w okolicy obecnego Krakowa i na północy nad Wartą na Wyżynie Wieluńskiej.

Okres małej aktywności ludzkiej na Jurze trwał krótko, gdyż już łużyczanie przypomnieli sobie o doskonałych walorach obronnych jurajskich ostańców. Wówczas to powstawały liczne osady i pierwsze grody. O ich ogromie świadczą również znalezione ślady wielkich cmentarzysk.

Od tej pory rozwój osadnictwa trwał tu nieprzerwanie stale rozwijając się. W międzyczasie w XII-XIV w. powstały tu niemal wszystkie istniejące do dziś miasteczka i wsie. Złote lata świetności obszaru leżącego między Krakowem i Wieluniem przypadły na wiek XIV i XV, kiedy to w związku z przybliżeniem się granicy Polski ze Śląskiem, rozwinął się tu niepokonany system obronny składający się z monumentalnych zamków i niedostępnych strażnic obronnych.

Wiek XV to również rozwój górnictwa i hutnictwa. W okolicy Olkusza na wielką skalę rozpoczęto wydobycie rud ołowiu i srebra a od okolic Zawiercia po Wieluń powstawały jak grzyby po deszczu liczne kuźnice żelaza przekuwające miejscowe pokłady rud żelaza na artykuły użytku codziennego.

Wraz z rozwojem gospodarczym rosła potęga przygranicznej zachodniej części Małopolski. Rosła w bogactwo również miejscowa ludność i magnateria. Niemałe znaczenie miała tu również władza kościelna, która całkowicie władzę przejęła w Księstwie Siewierskim powstałym w 1443 roku z inicjatywy biskupa krakowskiego.

W XVI w. w miejscowościach centralnej i południowej Jury powstawały silne ośrodki reformacji. W tym czasie zauważalna była tendencja do zamieniania kościołów na zbory. Odmienne podejście do religii oraz bardzo ekspansywne działania reformatorów spowodowały, że stopniowo nasilała się walka katolików w celu przywrócenia kościołów i wytępienia tego niezrozumiałego dla wielu odłamu.

Niestety rozwój został zahamowany w XVII w. wskutek prowadzonych przez państwo licznych wojen, a ostateczny cios w upadek regionu dał najazd szwedzki w 1655 r. W tym czasie miało tu miejsce najsłynniejsze wydarzenie "potopu" - obrona Jasnej Góry w Częstochowie, która była punktem zwrotnym w działalności zarówno najeźdźcy jak i obrońców kraju. Mimo tego pięknego wydarzenie podupadły okoliczne zamki, zniszczono zalążek przemysłu górniczego i hutniczego, spalono wioski i miasta. Od tej pory wszystkie miejscowości leżące na Wyżynie długo musiały odzyskiwać dawny splendor, a właściwie nie udało im się tego dokonać, gdyż przeszkodziły zabory i późniejsze wojny. I zabór kraju teren Jury odczuł bezpośrednio głównie poprzez zniesienie Księstwa Siewierskiego, a pośrednio poprzez przybliżenie się granicy Polski z Austro-Węgrami, biegnącej odtąd korytem Wisły.

Zabór II, który miał miejsce w 1793 wyłączył z kraju Częstochowę i okolice wraz z Wyżyną Wieluńską. To spowodowało, że już w następnym roku wybuchło Powstanie pod wodzą Kościuszki. Trasa przemarszu armii powstańczej przebiegała wzdłuż wschodniej granicy Jury. Tu też rozegrały się dwie wielkie bitwy: pod Racławicami i pod Szczekocinami.

Stłumienie powstania wpłynęło na decyzję zaborców o całkowitym wymazaniu Polski z mapy Europy. Teren Jury został rozdzielony między Prusy i Ausro-Węgry.

Wraz z nastaniem wieku XIX wraz z rozwojem przemysłu na świecie również w miastach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej powstawały coraz liczniejsze zakłady. Bazowały one głównie na wielkich pokładach węgla kamiennego Śląska i Zagłębia oraz lokalnych rudach żelaza. Zaczął się równiez rowijać bardzo charakterystyczny dla tych okolic przemysł włókienniczy. Niemały wkład w rozwój regionu miało przeprowadzenie tędy w połowie XIX w. linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Miasta lub nawet wsie które uzyskały wówczas dostęp do nowego środka lokomocji szybko rozwijały się i uzyskiwały prawa miejskie. Jednakże bogacenie się inwestorów zwykle zachodnich nie szedł w parze z bogaceniem się społeczeństwa, które coraz częściej wychodziły manifestować swoje niezadowolenie na ulicach. Niejednokrotnie takie strajki zamieniały się w krwawe zamieszki. W tym czasie trwały również zmagania wojenne I wojny światowej, które na Jurze oprócz jednej wielkiej bitwy pod Krzywopłotami i Bydlinem, charakteryzowały się raczej drobnymi potyczkami.

Dodatkowo wkrótce nastał kryzys światowy powodując dalszy wzrost biedoty. Pewne pobudzenie w rozwoju dało się zauważyć dopiero w połowie lat 30-tyc XX w. jednakże trwał zbyt krótko, gdyż na ziemie polskie wkroczył niemiecki a później sowiecki agresor rozpoczynając tym samym II wojnę światową.

Wobec znaczącej przewagi wroga obrońcy nie mieli żadnych szans. Jedynie większy opór stawili ułani walczący z niemieckimi czołgami pod Mokrą. W wyniku działań wojennych zginęły tysiące mieszkańców regionu a zniszczeniu uległo wiele cennych zabytków. Wymordowani zostali wówczas niemal wszyscy przedstawiciele wyznania mojżeszowego zamieszkujący licznie miasta jurajskie. W czasie całej wojny terenu tego broniły zawzięcie liczne oddziały partyzanckie znajdujące tu korzystne warunki do prowadzenia wojny partyzanckiej. Na południu w okolicy Chrzanowa partyzanci prowadzili również walkę o tory wysadzając w powietrze jedną z ważniejszych dróg przerzutu wojsk niemieckich.

Równie szybko jak w 1939 roku Niemcy zdobywali miasteczko po miasteczku tak w 1945 roku Armia Czerwona wspierana przez Wojsko Polskie uwalniała ludność z rąk okupanta.

Odtąd opisywany region zaczął się powoli odbudowywać. Zwykle ponownie uruchamiano przedsiębiorstwa istniejące przed wojną. Niemniej powstawały również wielkie inwestycje typu Huta Katowice w Dąbrowie Górniczej czy Nowa Huta w Krakowie.