Wiek XIII

Poprawiono: czwartek, 15 czerwiec 2017 Opublikowano: niedziela, 11 czerwiec 2017

XIII w. - powstają pierwsze zamki na Jurze, która po raz kolejny zyskuje na znaczeniu dzięki swojemu ukształtowaniu. Granica między Polską a Śląskiem przebiegała wzdłuż Przemszy, Warty, Liswarty i Prosny. Powstaje wówczas m.in.: drewniany zamek "Lipowiec" wybudowany przez biskupa krakowskiego Prandotę, zamek murowany w Będzinie na miejscu drewnianego grodziska

W Krakowie i Małopolsce zaczyna się szerzyć kult kanonizowanego przez Kościół biskupa Stanisława ze Szczepanowa. W jednym z "Żywotów św. Stanisława" z tego wieku spotykamy charakterystyczną wypowiedź, że tak jak bez blizny zrosły się poćwiartowane członki świętego, tak cudownie zrośnie się rozdarte na części Królestwo Polskie.

Przebudowa kościoła Templariuszy (Bożogrobców) w Miechowie.

Początek kopalnictwa kruszców w okolicy Bolesławia przypada na czasy przedhistoryczne, jednakże w tym wieku na pewno istniały tu kopalnie.

XIII-XVIII w. - w lesie borowniańskim przebiegała granica ziemi wieluńskiej, która wciskała się tu enklawą w ziemię sieradzką.

1 połowa XIII w. - książę wrocławski Henryk Brodaty ufortyfikował grodzisko w Skale (może w Pieskowej Skale?)

1202-1227 - tron krakowski wywalcza syn Kazimierza Sprawiedliwego - Leszek Biały. Władza centralna coraz bardziej słabnie i ostatecznie zanika wraz ze śmiercią Leszka Białego.

1207 - Leszek Biały, syn Kazimierza Sprawiedliwego, przydał swemu bratu Konradowi Ziemię Łęczycką i Sieradzką

Syn Konrada, Kazimierz I, jednoczy Kujawy i ziemie: Łęczycką, Sieradzką, Dobrzyńską, Michałowską oraz część Mazowsza tworząc dzielnicę Kujawską, którą syn Kazimierza I, Władysław Łokietek, wcielił do Korony.

1218-1219 - gdy św. Dominik nauczał w Rzymie, przybył tam Iwo Odrowąż, biskup krakowski z kilku kapłanami polskimi. Wśród nich byli synowce biskupa: Jacek i Czesław. Ci wstąpili zaraz do nowicjatu św. Dominika, a w 1219 roku przyjęli z jego rąk habit i powrócili do Krakowa, gdzie zamieszkali przy parafialnym kościele św. Trójcy w drewnianym domku.

1220 - Błędów po raz pierwszy odnotowany jako wieś

od 1220 - rozpoczynają się w Polsce dzieje zakonu Dominikanów, ozdobione nadzwyczajnymi dziełami św. Jacka.

1222 - z fundacji biskupa krakowskiego Iwona powstaje w Kacicach pod Słomnikami opactwo Cystersów, które wkrótce przeniesione zostały do wsi Mogiła.

1223 - w jędrzejowskim opactwie cysterskim umiera Wincenty Kadłubek, biskup krakowski i wybitny polski kronikarz (jego kronika została doprowadzona do 1202 r.).

Biskup krakowski Iwo wobec Leszka Białego, całego duchowieństwa krakowskiego i tłumów ludu oddał Jackowi i jego zgromadzeniu (Dominikanom) kościół św. Trójcy, z którego parafia krakowska została przeniesiona do nowo zbudowanego kościoła Mariackiego przy Rynku. Zakon kaznodziejski Dominikanów, zaraz po zaistnieniu rozwinął wszechstronną działalność i założył wiele klasztorów w całej Koronie, na Rusi i Śląsku.

1227 - po śmierci Leszka Białego, rozpoczął się okres nasilonych walk pomiędzy książętami o tron krakowski. Sama dzielnica senioralna rozpadła się a dzielnica krakowska stała się podobnie jak inne - dzielnicą dziedziczną. Pomimo rozdrobnienia feudalnego, Kraków nadal był uważany za symboliczną stolicę Polski.

1227-1238 - walkę o tron krakowski wygrywa książę wrocławski Henryk I Brodaty

1231 - rozbudowa grodziska na Górze Okopy w Ojcowie

1232 - Bolesław Wstydliwy, na prośbę swojej matki Grzymisławy, księżniczki ruskiej, sprowadził pierwszych w Polsce Franciszkanów z czeskiej Pragi do Krakowa i zbudował dla nich pierwszy kościół i klasztor umiejscowiony naprzeciwko klasztoru Dominikanów. Franciszkanie zamieszkali tam w 1237 roku.

1238-1241 - po śmierci Henryka Brodatego, jego państwo (znaczna część Śląska, Wielkopolski i dzielnica krakowska) przejął jego syn - Henryk II Pobożny.

1240 - w Lelowie powstaje klasztor Franciszkanów.

1240-41 - najazd Tatarów. Główny atak imperium mongolskiego był skierowany na Węgry jednak w celu pozbawienia ich pomocy ze strony sprzymierzonej Polski dowództwo mongolskie /tatarskie/ skierowało część swoich sił na Małopolskę. W listopadzie 1240 r. stosując swoją strategię walki podjazdy tatarskie przekroczyły granice Polski  i po zdobyciu przewodników wycofały się z terytorium kraju. Dopiero w trzy miesiące później tj. w styczniu 1241 r. nastąpił właściwy atak armii pomocniczej /w czasie gdy główna armia najechała na Węgry i druga pomocnicza na Siedmiogród/. Korpus wysłany przeciwko Polsce natarł z niespodziewaną siłą, a próby obrony ze strony rycerstwa polskiego kończyły się klęską. Kto uniknął jasyru, chronił się po lasach i puszczach. Armia tatarska uderzyła na Sandomierz, który uległ po krótkim oblężeniu po czym podzieliła się na trzy części rozpraszając się po terenie Polski. Oddział "małopolski" pokonał pod Chmielnikiem rycerstwo sandomierskie i krakowskie a następnie zdobył Kraków opuszczony przez mieszkańców (?). O najeździe Tatarów na Kraków świadczyć może fakt obchodów święta ludowego - Lajkonika lub Konika Zwierzynieckiego - Tatara na koniu oraz legenda o przerwanym hejnale mariackim z powodu ugodzenia hejnalisty strzałą tatarską. Z Krakowa oddział pospieszył na Śląsk gdzie w okolicy Wrocławia spotkał się z oddziałami pustoszącymi centralną Polskę. Hordy tatarskie zostały powstrzymane dopiero 9 kwietnia 1241 r. podczas wielkiej bitwy pod Legnicą w której zginął m.in. książę Henryk Pobożny. W następstwie tego najazdu spustoszony kraj borykał się z brakiem rąk do pracy.

Po śmierci Henryka Pobożnego jego państwo rozpadło się na drobne dzielnice, których władcy prowadzili ze sobą ciągłe wojny domowe.

1242 - wzmianka o wsi Brzeźnica

1243-1279 - tron krakowski po dwuletnim bezkrólewiu obejmuje Bolesław Wstydliwy

1243 - pierwsza wzmianka o wsi Bogucin Mały, który do początku XIV w. stanowił własność klasztoru Cystersów w Mogile

Budowa drewnianego zamku Lipowiec przez biskupa krakowskiego Prandotę prawdopodobnie w miejscu wcześniejszego grodziska i zameczku rycerskiego stronników Konrada Mazowieckiego

2 poł. XIII w. - na miejscu drewnianego grodziska w Będzinie wybudowano pierwszą budowlę kamienną - potężny okrągły stołp na kwadratowym cokole

przed 1251 - Mieczysław książę opolski, chcąc swej bratowej Judycie córce Konrada mazowieckiego spłacić 500 grzywien srebra jej posagu, zapewnionych na księstwie raciborskim, opanował ziemię Wieluńską i oddał Judycie.

2 poł. XIII w. - w okolicy Smolenia funkcjonuje silny system obronny składający się z czterech punktów (zamku Smoleń, niedokończonych umocnień w Skałach Zegarowych, domniemanej fortyfikacji wieżowej na Górze Biśnik i grodziska na Górze Grodzisko), który w 1 poł. XIV w. w wyniku pożarów ulega zniszczeniu, a ocalał jedynie zamek w Smoleniu. Obecnie trudno jest dochodzić czy wszystkie wymienione punkty obronne funkcjonowały jednocześnie czy też powstawały po kolei ale z pewnością odcinek od Smolenia po Strzegową był niezmiernie ważnym odcinkiem pod względem obrony.

1251 - ziemię Wieluńską odebrał Judycie Przemysław wielkopolski

1257 - Bolesław Wstydliwy dokonuje lokalizacji Krakowa na prawie niemieckim. W owym czasie rządy w mieście sprawował patrycjat miejski (bogaci kupcy i najzamożniejsi majstrzy cechowi) wywodzący się przeważnie z Niemiec.

1258 - na usilne prośby Grzymisławy -matki, Salomei - siostry, i Kingi - żony Bolesława Wstydliwego, król założył klasztor Klarysek (Panien Franciszkanek) w Zawichoście.

1259 - zniszczenie klasztoru Klarysek w Zawichoście przez Tatarów.

1261 - po zniszczeniu klasztoru w Zawichoście, Klaryski przeniesiono do Skały pod Kraków. Tu Salomea po śmierci męża, Kolomana niegdyś króla halickiego, otrzymała z rąk biskupa Prandoty welon zakonny.

1265 - Brzeźnica otrzymała prawa miejskie. W tym samym roku książę sieradzki Leszek Czarny zezwolił zasadźcom Marcinowi i Przybysławowi założyć w pobliskim lesie nową osadę

1268 - W klasztorze w Skale umiera Salomea obwołana świętą.

1269 - zwłoki św. Salomei przeniesiono z klasztoru w Skale do klasztoru Franciszkanów w Krakowie.

2 czerwiec 1273 - wojska Bolesława Wstydliwego stoczyła pod Bogucinem Małym zaciętą i krwawą walkę ze zbuntowanym rycerstwem z Krakowa

1279 - książę krakowski Bolesław Wstydliwy nadaje wieś Bolesław kapitule krakowskiej, w tym samym roku zostaje pochowany w klasztorze Franciszkanów w Krakowie

1279-1288 - zaczynają się krystalizować dwa nowe ośrodki zjednoczeniowe: Małopolska i Wielkopolska, przy czym wyżej rozwinięta była gospodarczo ta pierwsza ze stolicą w Krakowie.

Po śmierci Bolesława możni krakowscy i sandomierscy powołują na tron krakowski księcia sieradzko-łęczyckiego Leszka Czarnego. Ten władca oparł się na rycerstwie i mieszczaństwie, czym naraził się możnowładztwu posiadanej ziemi.

1282 i 1285 - możnowładcy pod przewodnictwem biskupa krakowskiego Pawła z Przemiankowa i wojewody sandomierskiego Janusza Starży podjęli bunt przeciwko Leszkowi Czarnemu.

1287 - najazd Tatarów

Książę Leszek Czarny przeniósł do nowej osady utworzonej obok Brzeźnicy w 1265 ośrodek miejski, gdyż było to korzystniej ulokowane miejsce. Położone było bliżej brodu na rzece Pisi, przez którą wiodła stara droga handlowa z Rusi przez Radomsko, Kamion, Wieluń na Śląsk oraz drugi z Krakowa na Mazowsze. Odtąd pierwotną osadę zwano Starą Brzeźnicą, a nowe miasto analogicznie Nową Brzeźnicą. Brzeźnicę Starą traktowano jako odrębną wieś, jednak jej mieszkańcy długo nie mogli pogodzić się z takim obrotem sprawy stale oprotestowując fakt utraty praw miejskich.

1288-1290 - po śmierci Leszka patrycjat krakowski osadził na tronie w Krakowie księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa (Prawego). Książę w ten sposób zgromadził znaczną część Śląska i Małopolski.

koniec XIII w. - zakon Cystersów stracił na znaczeniu, głównie z powodu odrębności cudzoziemskiej (przeważnie zakonnicy byli Francuzami i Niemcami) i niechęci do przyjmowania Polaków do swoich zakonów.

Wprowadzenie do Polski zakonu Augustianów (Kanoników Regularnych św. Augusta)

koniec XIII w.-1717 - Brzeźnica Nowa stała się siedzibą niewielkiego starostwa niegrodowego sięgającego na zachód po Wąsosz jednak miasto to nigdy nie doszło do większego znaczenia gospodarczego i politycznego

1290-1291 - umierający książę Henryk IV Probus zapisał Małopolskę Przemysławowi II Wielkopolskiemu, ale z pretensjami do dziedzictwa po Probusie wystąpił król czeski Wacław II oraz książęta piastowscy, w tym również Władysław Łokietek.

1291 - król czeski Wacław II popierany przez mieszczaństwo, które w większości było pochodzenia niemieckiego, objął w spadku po Henryku IV wrocławskim Małopolskę mimo oporu księcia kujawskiego Władysława Łokietka, pretendenta do tronu krakowskiego po śmierci Przemysława II.

ok. 1295 - drewniano-ziemny zamek Lipowiec stał się własnością biskupa krakowskiego Jana Muskaty

1296-1300 - po śmierci Przemysława II, który w 1295 roku w Gnieźnie koronował się na króla Polski, nastąpiły walki o tron. Najwięcej zwolenników i największe szanse zwycięstwa miał Władysław Łokietek i Wacław II król czeski, który w 1300 roku koronował się na króla Polski przyjmując koronę jako lenno carskie.

koniec XIII w. - powstanie nazw Małopolska i Wielkopolska. Skutkiem wygasania książąt piastowskich Sieradz połączył się z Małopolską.

przełom XIII i XIV w. - budowa kamiennej, cylindrycznej wieży obronnej w drewnianej warowni Lipowiec