RUDA - kościół św. Wojciecha

Wzniesiony w pierwszych latach XII w. w stylu romańskim. Wg legendy wybudowano go na miejscu starszego, drewnianego kościoła fundowanego jeszcze przez św. Wojciecha. Prawdopodobnie pierwotny kościół spełniał funkcję kaplicy zamkowej kasztelani rudzkiej. Od przełomu XII i XIII w. do 1420 pełnił funkcję kolegiaty.

Obecnie po licznych przebudowach z pierwotnego, romańskiego założenia zachował się tylko obszerny fragment muru nawy od strony północnej. Mur wzniesiony z ciosów piaskowcowych odsłonięty został w 1910. Znajduje się w nim typowy romański portal /zamurowany/ i dwa zamurowane okna romańskie spełniające dawniej rolę strzelnic. Na ciosach portalu widoczne są okrągłe wgłębienia ("dołki"), których istnienie niektórzy tłumaczą obrzędowym nieceniem ognia za pomocą "świdra ogniowego" będącym reminescencją z czasów pogańskich. 

Prezbiterium zostało gruntownie przebudowane, gdy kościół otrzymał prawa kolegiaty i jest nieco skrzywione w stosunku do osi nawy. 
Od strony pn. do nawy przylega renesansowa kaplica z 1594. 
Zachodnia fasada kościoła oraz kruchta pochodzą z XIX w. 

We wnętrzu znajduje się gotycka chrzcielnica z XIV w. wykonana z piaskowca, w kształcie kielicha. Ołtarz główny - rokokowy. 
Na ścianie pd. po II wojnie światowej odsłonięto romańskie freski w stylu malarstwa bizantyjskiego przedstawiające m.in. chrzest Mieszka I.

Zobacz także